Nawet 6 na 10 osób z jaskrą dowiaduje się o swojej chorobie przypadkowo, podczas zwykłej wizyty u okulisty1. Jak to możliwe? Najpowszechniejsza odmiana schorzenia nawet latami rozwija się bezobjawowo. W tym czasie dochodzi jednak do uszkodzenia nerwu wzrokowego, co może spowodować utratę wzroku. Sprawdź, na czym polega jaskra i co zrobić, żeby uniknąć powikłań.
Jaskra – co to jest? Definicja jaskry
Lekarze zwracają uwagę, że jaskra to cała grupa różnych chorób, które odrobinę różnią się między sobą. Wszystkie wywołują jednak taki sam efekt: powodują uszkodzenie nerwu wzrokowego, a w konsekwencji jego całkowity zanik. Tymczasem to właśnie on stanowi połączenie oka i mózgu. Ma więc kluczowe znaczenie w procesie widzenia.
Wraz z postępem jaskry widzenie zaczyna się więc pogarszać. Ostatecznie może wystąpić całkowita utrata wzroku – jaskra to druga najczęstsza przyczyna tego problemu na świecie2. Gdy nerw całkowicie zaniknie, nie da się go odbudować. To dlatego tak ważna jest profilaktyka. Wczesne wykrycie znacznie zwiększa szansę na rozpoczęcie skutecznego leczenia jaskry.
Dwa główne rodzaje jaskry
Dlaczego w przypadku jaskry dochodzi do uszkodzenia i zaniku nerwu wzrokowego? Pewne mechanizmy powodują, że wewnątrz gałki ocznej wzrasta ciśnienie – to właśnie ono zaczyna degradować/ uszkadzać nerw.
Poznaj główne odmiany jaskry:
- jaskra pierwotna otwartego kąta (JPOK) – najpowszechniejsza, przez długi czas może nie dawać objawów, rozwija się stopniowo;
- Jaskra wtórna otwartego kąta (JWOK) duże wahania ciśnienia i agresywniejszy przebieg
- jaskra pierwotna zamkniętego kąta (JJPZK) – znacznie rzadsza, daje silne i wyraziste objawy, rozwija się bardzo szybko.
Przyczyny jaskry. Kto choruje najczęściej?
W zależności od źródeł szacuje się, że w Polsce na jaskrę choruje między 800 tys. a 1 mln osób3, 4. Okazuje się jednak, że tylko połowa ma odpowiednio postawioną diagnozę3. Dominującym typem jaskry jest JPOK, która przez długi czas nie daje objawów, nazywana „cichym złodziejem widzenia”
Jaskra to jedna z tych chorób, które częściej występują u osób starszych. Według badań choruje ok. 10% wszystkich osób w wieku 80+1. Ważnym czynnikiem jest również ten genetyczny (ryzyko wzrasta, gdy jaskra występuje w najbliższej rodzinie, np. u rodziców).
Co jeszcze zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania? Specjaliści wymieniają przede wszystkim:
- wysoką krótkowzroczność
- niskie ciśnienie ogólne (naturalne lub spowodowane lekami)
- narażenie na stres
- choroby układu sercowo-naczyniowego
- migreny
- bezdech senny
- zwiększona krzepliwość krwi
- choroby tarczycy
Jaskra u dzieci
Wrodzona jaskra to rzadka choroba – występuje wtedy, gdy oko w życiu płodowym nie rozwija się odpowiednio. U ok. 80% chorych maluchów lekarz diagnozuje ją do 1. roku życia5. Jak objawia się wrodzona jaskra u dzieci? Oprócz wysokiego ciśnienia w gałce ocznej występują m.in. powiększone wymiary oka (tzw. woloocze), powiększenie i zmętnienie rogówki, łzawienie, nadwrażliwość na światło.
Niewielki odsetek starszych dzieci i nastolatków (oraz dorosłych poniżej 35. roku życia) choruje na jaskrę młodzieńczą. To jaskra pierwotna otwartego kąta, która występuje wcześniej niż u większości osób.
Jaskra – objawy początkowe i późniejsze
Objawy początkowe jaskry otwartego kąta przesączania mogą być niedostrzegalne – nawet jeśli wzrok rzeczywiście ulega pogorszeniu, pacjent zgłasza taki objaw już w zaawansowanym stadium. Wśród późniejszych symptomów znajduje się też widzenie lunetowe (czarne obwódki wokół obrazu).
Dodatkowo w przypadku jaskry JPZK chorzy skarżą się na takie objawy jak:
- bóle głowy i gałek ocznych
- objaw halo / tęczowych kół wokół źródeł światła
- mroczki przed oczami (mroczki jaskrowe)
Jaskra zamkniętego kąta przesączania jest znacznie łatwiejsza do rozpoznania. Może objawiać się:
- silnymi bólami głowy i gałek ocznych
- stwardnieniem gałek ocznych
- zaczerwienieniem oczu
- nudnościami, wymiotami
- zauważalnym pogorszeniem widzenia
- objawem halo / tęczowych kół wokół źródeł światła
Czy jaskra jest niebezpieczna?
Wczesne wykrycie jaskry i rozpoczęcie leczenia znacznie zmniejszają ryzyko utraty wzroku – dzięki terapii chory może funkcjonować właściwie normalnie. Nieleczona jaskra może z kolei doprowadzić do całkowitej ślepoty. Nerwu wzrokowego nie można odbudować, dlatego takie powikłanie jest trwałe.
Jaskra – leczenie i diagnostyka tej choroby oczu
Już wiesz, że większość przypadków jaskry wykrywa się podczas rutynowych badań. Stosunkowo niewiele osób zgłasza się do okulisty z powodu wyraźnych objawów jaskry – chyba że choroba jest już w zaawansowanym stadium.
Najważniejsza jest więc profilaktyka. Warto kontrolować wzrok minimum co 1–2 lata (w zależności od indywidualnych wskazań). Na czym polega diagnostyka jaskry? Okulista może wykonać różne testy, m.in. badanie dna oka, sprawdzenie ciśnienia w gałce ocznej, badanie pola widzenia, badanie kąta przesączania (gonioskopia) oraz tomografię optyczną.
Leczenie jaskry ma na celu zmniejszenie ciśnienia w gałce ocznej – by nie dopuścić do dalszej degradacji nerwu i postępu choroby. To właśnie dlatego im szybciej się je rozpocznie, tym lepiej. Pacjenci stosują zwykle leki miejscowe (w formie kropli do oczu). Istnieje też nieinwazyjne leczenie laserowe, które usprawnia odpływ cieczy wodnistej. U niektórych osób wykorzystuje się operację.
Obecnie cofnięcie zmian, które powstały w wyniku jaskry, nie jest jeszcze możliwe. Zadbaj więc o to, by jak najszybciej wykryć ewentualną chorobę – leczenie (np. kroplami lub laserem) we wczesnym stadium zwykle przynosi dobre efekty i znacznie opóźnia rozwój schorzenia.
Źródła:
- Jaskra – podstawowe informacje
- Misiuk-Hojło M, Zimmer K, Jaskra a zaćma – wpływ zabiegu fakoemulsyfikacji zaćmy oraz zabiegów łączonych na obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, „Ophtha Therapy” 2019, Vol. 6/Nr 3(23).
- Jaskra – choroba, która kradnie wzrok, Agata Misiurewicz-Gabi - Kurier Medyczny 2/2020
- Jaskra – nie boli, a kradnie wzrok
- Obietnice sztucznej inteligencji w medycynie i okulistyce
- Co to jest jaskra i jakie są jej przyczyny?
- Co to jest jaskra?
- Nikt nie odda wzroku skradzionego przez jaskrę
- Zbadaj, czy nie masz jaskry
- Około pół miliona osób z jaskrą nie wie o swojej chorobie
