Zaćma to jedno z najczęstszych schorzeń oczu, dotykające głównie osoby po 60. roku życia, choć może wystąpić również wcześniej. Choroba rozwija się stopniowo, często bez wyraźnych sygnałów ostrzegawczych, z czasem utrudniając czytanie, prowadzenie samochodu czy rozpoznawanie twarzy. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest zaćma, jak rozpoznać jej pierwsze symptomy i kiedy rozważyć operację.
Czym właściwie jest zaćma?
Zaćma (katarakta) to zmętnienie naturalnej soczewki oka. Ta niewielka struktura, umieszczona za tęczówką, odpowiada za skupianie promieni świetlnych na siatkówce, umożliwiając ostre widzenie. Gdy soczewka mętnieje, światło nie może swobodnie przez nią przechodzić, co skutkuje pogorszeniem jakości widzenia – podobnie jakbyśmy patrzyli przez zaparowaną szybę.
Najczęściej występującym rodzajem jest zaćma starcza (senilna), związana z naturalnym procesem starzenia się organizmu. Istnieją jednak również inne typy zaćmy, spowodowane:
- urazami mechanicznymi oka
- długotrwałym przyjmowaniem niektórych leków (np. kortykosteroidów)
- chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak cukrzyca
- przewlekłą ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe
- czynnikami genetycznymi (zaćma wrodzona)
Jak rozpoznać pierwsze objawy zaćmy?
Charakterystyczną cechą zaćmy jest jej powolny rozwój, przez co początkowe objawy łatwo przeoczyć lub przypisać naturalnym zmianom związanym z wiekiem. Jakie symptomy powinny wzbudzić czujność?
- stopniowe pogarszanie się ostrości widzenia – obraz staje się rozmyty, jakby przysłonięty mgłą, a zmiana okularów nie przynosi oczekiwanej poprawy
- zwiększona wrażliwość na światło (fotofobia) – szczególnie dokuczliwa podczas słonecznych dni lub w konfrontacji z reflektorami samochodów
- pogorszenie widzenia po zmroku – trudności z prowadzeniem samochodu nocą, problemy z czytaniem przy słabym oświetleniu
- zmiany w postrzeganiu kolorów – barwy stają się wyblakłe, mniej intensywne, z dominującym żółtawym lub brązowawym odcieniem
- występowanie zjawiska olśnienia – źródła światła (np. lampy) wydają się otoczone poświatą lub „aureolą”
- podwójne widzenie w jednym oku (monokularne podwójne widzenie)
- częste zmiany mocy szkieł korekcyjnych – gwałtowne postępowanie wady wzroku mimo regularnej wymiany okularów
Warto zaznaczyć, że objawy te mogą nasilać się stopniowo przez miesiące lub nawet lata, co sprawia, że osoba dotknięta zaćmą często przystosowuje się do pogarszającego się widzenia, nie zdając sobie sprawy z postępu choroby.
Kiedy należy rozważyć operację zaćmy?
Kluczowym aspektem leczenia zaćmy jest świadomość, że nie istnieją skuteczne metody farmakologiczne mogące odwrócić zmętnienie soczewki. Jedyną skuteczną formą terapii jest zabieg chirurgiczny, polegający na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką wewnątrzgałkową.
Odpowiedni moment na podjęcie decyzji o operacji to kwestia indywidualna, zależna od stopnia zaawansowania zaćmy oraz jej wpływu na jakość życia pacjenta. Specjaliści zalecają rozważenie zabiegu, gdy:
- zaćma zaczyna istotnie ograniczać codzienne aktywności – utrudnia czytanie, oglądanie telewizji czy pracę przy komputerze
- prowadzenie samochodu staje się niebezpieczne, szczególnie po zmroku
- jakość widzenia pogarsza się mimo stosowania odpowiedniej korekcji optycznej
- zaćma utrudnia diagnozowanie lub leczenie innych chorób oczu (np. retinopatii cukrzycowej, czy zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem)
Współczesne zabiegi usunięcia zaćmy są bezpieczne i skuteczne. Operacja przeprowadzana jest ambulatoryjnie, w znieczuleniu miejscowym i trwa zazwyczaj 15–20 minut. Większość pacjentów odzyskuje dobre widzenie już w ciągu kilku dni po zabiegu.
Dlaczego nie warto zwlekać z decyzją o operacji?
Zaćma jest schorzeniem postępującym – nieleczona będzie się pogłębiać, prowadząc do coraz większego pogorszenia wzroku. Odwlekanie decyzji o zabiegu może skutkować:
- dalszym obniżeniem jakości życia
- zwiększonym ryzykiem upadków i urazów, szczególnie u osób starszych
- utratą samodzielności i niezależności
- rozwojem zaćmy do stadium, w którym operacja staje się technicznie trudniejsza i obarczona wysokim ryzykiem powikłań
Co więcej, nowoczesne soczewki wewnątrzgałkowe oferują dodatkowe korzyści – mogą korygować astygmatyzm lub nawet umożliwić widzenie do bliży i dali bez konieczności noszenia okularów po zabiegu.
Jeśli zauważasz u siebie pierwsze objawy zaćmy lub wzrok uległ pogorszeniu mimo stosowania odpowiedniej korekcji – nie zwlekaj z konsultacją okulistyczną. Wczesne rozpoznanie pozwala na zaplanowanie zabiegu w optymalnym momencie. Pamiętaj, że regularne badania wzroku (przynajmniej raz w roku u osób po 60. roku życia) są kluczowe dla zachowania zdrowia oczu. Współczesna medycyna oferuje bezpieczne i skuteczne metody leczenia zaćmy, pozwalające przywrócić wyraźne widzenie i powrócić do pełnej aktywności.