Spis treści
- Budowa narządu wzroku – najważniejsze elementy
- Budowa gałki ocznej
- Błona zewnętrzna gałki ocznej, czyli twardówka i rogówka
- Błona środkowa gałki ocznej, czyli tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka
- Błona wewnętrzna gałki ocznej, czyli siatkówka
- Wnętrze gałki ocznej
- Budowa aparatu ochronnego i ruchowego
Chociaż gałka oczna jest mniejsza od standardowej piłeczki kauczukowej, składa się z kilkudziesięciu różnych elementów. Każdy z nich również ma swoją skomplikowaną budowę. A to dopiero początek – oko obejmuje też aparat ochronny (m.in. powieki i rzęsy) oraz aparat ruchowy (mięśnie). Każda, nawet najmniejsza, część narządu wzroku ma swoją funkcję. Jak wygląda budowa oka ludzkiego? Poznaj najważniejsze elementy, dzięki którym człowiek może widzieć.
Budowa narządu wzroku – najważniejsze elementy
Narząd wzroku pozwala człowiekowi odbierać nawet 70–80% wszystkich informacji o otoczeniu . Nic dziwnego, że jego budowa jest tak skomplikowana – chociaż… na pierwszy rzut oka wcale tego nie widać.
Budowa narządu wzroku obejmuje:
- gałkę oczną
- aparat ochronny (powieki, rzęsy)
- aparat ruchowy
- połączenia nerwowe (nerw wzrokowy)
- ośrodki wzrokowe w korze mózgu
Budowa gałki ocznej
Zdrowa gałka oczna ma kulisty kształt, waży 7 g, a jej długość osiowa to 23–24 mm. Składa się z trzech błon (zewnętrznej – włóknistej, środkowej – naczyniowej i wewnętrznej – nerwowej) oraz wnętrza (które obejmuje m.in. ciało szkliste, ciecz wodnistą i soczewkę).
Co ciekawe, w uproszczeniu, odmienny od kulistego kształt gałki ocznej powoduje wady wzroku. Zbyt długa - w kształcie elipsy lub jajka wiąże się z krótkowzrocznością, zbyt krótka z nadwzrocznością, a niesymetryczna – z astygmatyzmem.
Błona zewnętrzna gałki ocznej, czyli twardówka i rogówka
Głównymi funkcjami błony zewnętrznej są: nadanie kształtu gałce ocznej, ochrona dalszych struktur i skupienie promieni światła docierających do oka.
- Twardówka – potocznie białko oka. Zbita, sztywna, włóknista tkanka, która ma właściwości ochronne.
- Rogówka – przezroczysta część twardówki z przodu. Słabo unaczyniona tkanka, której dodatkową właściwością jest przepuszczanie światła.
Błona środkowa gałki ocznej, czyli tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka
Ta część gałki ocznej, która ma przede wszystkim właściwości odżywiające siatkówkę i regulujące dopływ światła.
- Tęczówka – błona o kształcie krążka i o nierównej powierzchni. Dzięki niej oko ma swój kolor (m.in. zależnie od ilości barwnika). Elementem tęczówki jest też źrenica (okrągły otwór o średnicy ok. 3–4 mm), która reaguje na ilość światła i pomaga ją kontrolować.
- Ciało rzęskowe – unaczyniona i umięśniona tkanka. Bierze udział w akomodacji i produkuje ciecz wodnistą.
- Naczyniówka – składa się przede wszystkim z naczyń krwionośnych. Jej najważniejszą funkcją jest odżywienie i dotlenienie kolejnych warstw.
Błona wewnętrzna gałki ocznej, czyli siatkówka
Błona o złożonej budowie, która ma wpływ przede wszystkim na odbiór obrazu. W siatkówce odbywają się procesy, dzięki którym światło docierające do oka może zostać przekształcone i przesyłane do mózgu. To możliwe dzięki takim elementom jak:
- czopki – fotoreceptory wrażliwe głównie na odbiór koloru i kształtu;
- pręciki – fotoreceptory wrażliwe głównie na odbiór światła i orientację w przestrzeni;
- plamka żółta – najważniejszy punktowy obszar w obrębie siatkówki, odpowiedzialny za precyzyjne, ostre widzenie, z największym zagęszczeniem fotoreceptorów;
- plamka ślepa (plamka Mariotte'a) – niewielkie miejsce bez fotoreceptorów, które łączy gałkę oczną z nerwem wzrokowym.
Wnętrze gałki ocznej
Jak wygląda wewnętrzna budowa gałki ocznej? Wnętrze dzieli się na trzy komory: przednią i tylną oraz ciała szklistego. Wnętrze gałki ocznej jest wypełnione przede wszystkim wodą.
- Ciecz wodnista – przezroczysty płyn. Pomaga utrzymać poprawne napięcie w gałce ocznej, ma też wpływ na odżywienie rogówki i soczewki oraz nadanie kształtu gałce ocznej.
- Ciało szkliste – obejmuje ok. 80% gałki ocznej i jest zbudowane w 99% z wody. To substancja bez nerwów i naczyń krwionośnych, o konsystencji żelu / galarety. Ma głównie funkcje ochronne i amortyzujące oraz nadające oczom kształt i objętość.
- Soczewka – przezroczysta tkanka o niemal kulistym kształcie, znajdująca się za tęczówką w otworze źrenicznym, o właściwościach załamujących światło. Odpowiada za akomodację, czyli możliwość poprawnego, ostrego widzenia zarówno z daleka, jak i bliska.
Budowa aparatu ochronnego i ruchowego
Aparat ochronny oka obejmuje takie elementy, które chronią i amortyzują gałkę oczną (m.in. przed uszkodzeniami mechanicznymi, ciałami obcymi, wysychaniem). Z czego składa się ta struktura? Poznaj najważniejsze części.
- Oczodół – ma kształt piramidy i objętość ok. 30 cm3 (dla porównania profesjonalna piłeczka do ping-ponga ma objętość ok. 28,7 cm3), jest też utworzony z kości. Gałka oczna obejmuje tylko ¼ całej przestrzeni, reszta to m.in. gruczoł łzowy, ciało tłuszczowe, nerwy i mięśnie.
- Powieki, rzęsy – chronią gałkę oczną, poprzez ruch pomagają rozprowadzać płyn łzowy na powierzchni oka (który składa się głównie z wody i lipidów).
- Spojówki – są odpowiednikiem skóry, pokrywają część twardówki i powieki od wewnątrz. Pomagają chronić oko przed zanieczyszczeniami i wydzielają składniki nawilżające.
Aparat ruchowy ma z kolei za zadanie zapewnić gałce ocznej odpowiednią ruchomość – dzięki temu można patrzeć w różne strony. Pozwala również poruszać powiekami. Składa się z 6 mięśni (4 prostych, 2 skośnych) oraz nerwów.
Już wiesz, że budowa oka ludzkiego jest bardzo skomplikowana. Tak naprawdę za zdolność patrzenia odpowiada mnóstwo niewielkich elementów. Tylko ich poprawne funkcjonowanie powoduje, że możesz widzieć ostro – kolory, kształty i odległości. Pamiętaj, żeby każdy niepokojący problem omawiać z okulistą, który pomoże Ci odpowiednio zadbać o narząd wzroku!
Zródła:
- https://gornicki.pl/wp-content/uploads/2018/02/Anatomia-i-fizjologia-narzadu-wzroku_r8.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/zdroweoczy/68655,budowa-narzadu-wzroku
- https://okulistyka.wum.edu.pl/system/files/anatomia_narzadu_wzroku.pdf
- https://zpe.gov.pl/a/oko---narzad-wzroku/DJaCYwpna
- https://podyplomie.pl/okulistyka/26671,jaskra
- https://www.sw.gov.pl/assets/47/21/18/6c75491fac70f59e15c4d5d5e43040552aa9b396.pdf
- https://sound.eti.pg.gda.pl/student/pp/oko-budowa_i_wlasnosci.pdf
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/wadywzroku/74691,nadwzrocznosc
